[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Aby rozpocząć lekturę,
kliknij na taki przycisk ,
który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.
Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym
LITERATURA.NET.PL
kliknij na logo poniżej.
FRANCISZEK ZABŁOCKI
KRÓL W KRAJU ROZKOSZY
Wydawnictwo „Tower Press”
Gdańsk 2001
1
OSOBY
KRÓL
BARASZ — giermek i śmieszek Filandra
1
SZTUFADA — marszałek minister
2
GAMOŃ — dworski liczebny Ludwili
3
FRYKASY
4
— minister stanu
HORTULAN botaniści,
FELICJA damy
FLORBEL ogrodnicy Króla
5
PLACYLLA honorowe
6
RÓŻA
ALZOR
7
— czarnoksiężnik
JASKIER
8
osoby
FILANDER — rycerz wędrujący
9
FIOŁEK kwiaty
LUDWILA — infantka trebizondzka
10
MACZEK wystawujące
—
ANONIMA
11
[Drugi Dygnitarz, Dragon, Urzędniki stołu królewskiego, Urzędnicy korony, Straż, Sylfy,
Salamandry, Gnomy, Najady
12
]
Scena w Krainie Rozkoszy
1
Barasz — imię „mówiące” od stp. baraszka (dykteryjka), także baraszkować (stroić figle); śmieszek — błazen.
2
Sztufada — imię „mówiące” od sztufady, pieczeni wołowej nadziewanej; marszałek — tu: ochmistrz.
3
Gamoń — gapa, ciemięga, przeciwieństwo sprytnego i inteligentnego Barasza; dworski liczebny — szeregowy
sługa dworski.
4
Frykasy — także imię „mówiące” od frykasa, mięsnej potrawki w białym sosie.
5
Hortulan, Florbel — imiona także u Legranda, utworzone od łacińskich wyrazów hortulus (ogródek) i flos
(kwiat).
6
damy honorowe — damy dworu.
7
Alzor — imię wschodnie, stosowne dla tajemniczego maga, który, jak ongiś astrologowie na dworach
książęcych, pełni służbę u Filandra, ratując go z opresji, a pewnie dla niepoznaki zostaje przedstawiony
przez Barasza jako dworski faktotum (a. I, w. 65—66).
8
Jaskier — autor w tekście (zob. a. I, przed w. 373) podał Aster.
9
rycerz wędrujący — błędny rycerz, jedna z najbardziej popularnych postaci poematów i romansów rycerskich.
10
infantka trebizondzka — córka władcy cesarstwa trapezunckiego (istniało w l. 1204—1461) ze stolicą
Trebizondą (obecnie Trabzon w Turcji nad Morzem Czarnym), od r. 1462 pod panowaniem Turków
Osmańskich. „Lucile, infante de Trebizonde” trafiła zapewne do tekstu Legranda z głośnego barokowego
romansu włoskiego II Colloandro fedele G. M. Mariniego, wydanego w przekładzie na francuski Georges'a de
Scudery w 1668 r. Zabłocki, który swoją Ludwilę nazywa także królewną (a. I, w. 30), znał zapewne romans
o Koloandrze i po francusku, i po polsku (przekład: Koloander wierny Leonildzie, 1762). Wydaje się,
że w literaturze europejskiej funkcjonował kiedyś zwrot: „kobieta piękna jak księżniczka czy infantka
trebizondzka”, choć udało mi się napotkać zaledwie jeden przykład użycia tego zwrotu we współczesnej
literaturze czeskiej. Taki zwrot mógł powstać zarówno pod wpływem romansu Mariniego, bardzo ongiś
popularnego, jak i pod wpływem bizantyjskiej ikonografii.
11
Anonima — Bezimienna.
12
Postaci wymienione w kwadratowym nawiasie nie zostały przez autora odnotowane w spisie; występują jako
świta dworska, tylko Drugi Dygnitarz (a. II, w. 371) i Dragon (a. II, w. 496) wypowiadają po jednej kwestii.
2
AKT PIERWSZY
SCENA I
Alzor, Filander, Ludwila, Barasz, Gamoń
FILANDER
Tak tedy rozmaite zwędrowawszy kraje —
I gdzie słońce zapada, i gdzie jutrznia wstaje,
Lądem, morzem, powietrzem, jak nikt z ludzi może —
Pozwolisz Alzor, że mu winne dzięki złożę.
5
Któż jeżeli nie czarne sprawiły to księgi,
13
Że nad ludzką moc większe zgromiłem potęgi,
Żem się tylu piorunom, tylu burzom złożył?
14
GAMOŃ
A ja, żem z trwogi umarł, żem tu przecie ożył.
Zwłaszcza gdy człowiek wspomni na tę podróż naszą
10
Prawdziwie osobliwą, nie ludzką, lecz ptaszą.
15
ALZOR
Prawda, że was niejednej odjąłem napaści:
Lądem, abyście w ziemne nie wpadli przepaści,
Mocą moją dźwignąłem w powietrzną dzielnicę,
16
W drodze wiązałem burze, dusił błyskawice,
15
Lecz co najgorsza, na co kunszt innych jest słaby,
Pomnicie te dwie łyse na ożogach baby,
17
Tę trzecią w zgrzybiałego wieku szczątkach zdartą,
Tę ledwie że mającą ludzką postać czwartą...
BARASZ
Przerywając
13
czarne księgi — księgi czarnoksiężnika.
14
złożyć się — oprzeć się.
15
ptasza podróż — wydaje się, że kraina rozkoszy jest wyspą, na którą goście przybywają statkiem
napowietrznym, może balonem, który tak zachwycał współczesnych poety; w o kilka miesięcy wcześniejszej
od Króla komedii Arlekin Mahomet, albo taradajka latająca jest ważnym instrumentem akcji, także w Pasterzu
szalonym, komedii późniejszej od Króla, czarodziej Hyrkan posługuje się pojazdem napowietrznym.
16
powietrzna dzielnica — przestworze.
17
łyse na ożogach baby — wiedźmy na miotłach; zwrot po raz pierwszy zastosowany w Zabobonniku (1781):
W te to mocom szatańskim oddane godziny,
Gdy baby na ożogach lecą przez kominy
Na rozstajnie, na bagna i na łyse góry...
(a. I, sc. 5)
3
Złe mniejsze...
ALZOR
Zły twój, owszem, sąd o płci niewieściej;
20
Jak pierwsza młodość w gronie niebianek ją mieści,
Jak po całej naturze jej uroków władza
Szerokie panowania swoje rozprowadza,
Tak, gdy trupieje,
18
dziwnej zmiany postać bierze,
Złość małp, a szpetność jaką mają nietoperze...
LUDWILA
Przerywając
25
Za tak wielką uprzejmość jakież odwdzięczenie?
ALZOR
Nad wszystko szczęście twoje i Filandra cenię.
Nadgroda dobrych czynów tym jednym objęta:
Gdy kto świadczy, nie pomni, kto bierze, pamięta.
Filandrze, przy kochaniu uleganie statek!
19
30
Królewno, ty masz w liczbie wiernych, być mężatek!
BARASZ
Co ma być, a co będzie — różnicy niemało.
Ale pytam, dokąd nas nieszczęście zagnało?
Jak bowiem sądzić można, choć w tak krótkiej chwili,
Wszystko nie tak jak u nas, wszystko piękniej, milej,
35
Inne widoki, krzewy, zioła, kwiaty, drzewa,
Powietrze nawet lżejsze i leksze powiewa.
Jak się ten kraj nazywa?
ALZOR
Trudność go nazwania
Ułatwiona zmyślonym imieniem Kokania,
20
Ja zaś ku zrozumieniu waszemu tłumaczę:
40
Kraj Zbytników. A jeśli nierządne, próżniacze
I zniewieściałe życie, jak niektórzy wnoszą,
Jest losem najszczęśliwszym i ludzi rozkoszą,
18
trupieć — obumierać, starzeć się.
19
statek — tu: rozsądek.
20
Cocagne [Przyp. autora].
Kokania — z francuskiego Cocagne, a to z włoskiego Cuccagna, w wyobraźni ludowej i w literaturze
średniowiecznej kraina wszelkiej obfitości, trywialne wyobrażenie Raju z mitologii judajskiej i chrześcijańskiej,
analogiczne do germańskiego Schlaraffenlandu (krainy złudzeń) i staropolskiego Kraju Jęczmiennego.
4
[ Pobierz całość w formacie PDF ]