[ Pobierz całość w formacie PDF ]
F O T O G R A F I A
Podręcznik dla początkujących i średniozaawansowanych
Aktualna, edytowalna wersja tego podręcznika jest dostępna w Wikibooks, bibliotece wolnych podręczników pod adresem
http://pl.wikibooks.org/wiki/Fotografia
Całość tekstu jest objęta licencją GNU Free Documentation License.
Spis treści
1.
O podręczniku
2.
Historia fotografii
3.
Jaki wybrać sprzęt fotograficzny?
Budowa aparatu fotograficznego
1.
2.
Rodzaje aparatów fotograficznych
3.
Obiektywy
4.
Akcesoria
4.
Wykonywanie zdjęć
Przygotowanie aparatu fotograficznego do użycia
1.
2.
Czułość matrycy lub kliszy
3.
Wybór obiektu do zdjęcia
1 z 84
4.
Ustawianie ostrości
5.
Ustawianie czasu i przysłony
6.
Zarządzanie kolorem
7.
Zdjęcia z fleszem
8.
Wykonywanie zdjęć aparatami analogowymi
Zdjęcia panoramiczne
5.
6.
Wykonywanie zdjęć aparatami cyfrowymi
Funkcje w pełni automatyczne
1.
2.
Funkcje półautomatyczne
3.
Automatyczny focus
4.
Wyzwalacz migawki
7.
Obróbka zdjęć
Obróbka zdjęć z kliszy
1.
2.
Obróbka zdjęć cyfrowych
Wybór programu do obróbki
1.
2.
Edycja kadru
3.
Edycja koloru
4.
Retusz i wyostrzanie
5.
Zmiana wymiarów i kompresowanie
6.
Technika HDR
8.
Konserwacja sprzętu fotograficznego
9.
Problemy ze sprzętem fotograficznym
10.
Terminologia
11.
Bibliografia
O podręczniku
O czym jest ten podręcznik?
Niniejszy podręcznik jest wprowadzeniem do fotografii dla osób początkujących oraz średnio zaawansowanych. Omawia on głównie
fotografowanie aparatami cyfrowymi, ale też obejmuje podstawowe zagadnienia fotografii analogowej. Podręcznik koncentruje się na
fotografii dokumentacyjnej i reportażowej, nie poruszając tematów związanych z fotografią artystyczną i eksperymentalną.
Czy mogę pomóc?
Oczywiście że możesz. Mało tego, będziemy zadowoleni z każdej pomocy. Nie musisz pytać się nikogo o zgodę – jeśli chcesz, możesz
zacząć już teraz. Prosimy jedynie o zapoznanie się ze stylem podręcznika, użytymi w nim szablonami i o zachowanie układu rozdziałów.
Propozycje zmiany spisu treści należy zgłaszać na stronie dyskusji.
Jeśli znalazłeś jakiś błąd, a nie umiesz go poprawić, koniecznie powiadom o tym fakcie autorów tego podręcznika za pomocą strony
dyskusji danego modułu książki. Dzięki temu przyczyniasz się do rozwoju tego podręcznika.
Autorzy
Polimerek
Przykuta
Kj
Historia fotografii
Za początek fotografii zwykło się uważać lata 20. XIX wieku i wykonanie pierwszej trwałej fotografii. Jednak otrzymanie tego efektu
wymagało znajomości wiedzy z różnych dziedzin nauki i techniki. Pierwszym istotnym wynalazkiem było odkrycie zdolności
optycznych bardzo małych otworów. Odkrycie tego zjawiska oraz skonstruowanie pierwszych aparatów otworkowych (tzw. camera
obscura) przypisuje się Ibnowi alHasajmowi. Kolejnymi ważnymi wynalazkami było odkrycie azotanu srebra (przełom wieku XII i
XIII) oraz chlorku srebra (wiek XVI). Reakcję tych związków na światło słoneczne opisał Wilhelm Homberg w roku 1694.
2 z 84
Historia współczesnej fotografii rozpoczyna się w roku 1826, kiedy to JosephNicéphore Niépce
uzyskał pierwszy obraz fotograficzny. Cały proces odbywał się na cynowej płycie, pokrytej
światłoczułym asfaltem syryjskim (bitumitem). Wykonanie jednej kopii trwało wtedy aż 8 godzin.
Dalsza ewolucja fotografii doprowadziła do uzyskania pierwszego kolorowego zdjęcia w roku 1861
przez Jamesa Maxwella. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że bardzo ciekawe podejście w dziedzinie
fotografii kolorowej zaprezentował Siergiej ProkudinGorski. Zauważył on, że obraz kolorowy
można uzyskać jako zestaw obrazów monochromatycznych, z których każdy rejestruje inną barwę
składową światła. ProkudinGorski wykonywał kolejno 3 fotografie w kolorach: zielonym,
czerwonym i niebieskim, a następnie przy wywoływaniu zdjęć oświetlał każdą z tych fotografii
lampą o odpowiednim kolorze i otrzymywał w efekcie w pełni kolorowy obraz. Technika ta miała
pewne ograniczenia – fotografie musiały być wykonywane jak najszybciej po sobie. Każdy ruch
obiektu fotografowanego powodował widoczne rozmazania na zdjęciu. Prace Siergieja Prokudina
Gorskiego można zobaczyć m.in. w galerii Wikimedia Commons.
Pierwsza barwna fotografia
Współczesna fotografia
Współczesna fotografia opiera się zarówno na metodach fotochemicznych (fotografia analogowa), jak i na zjawiskach
fotoelektrycznych (fotografia cyfrowa). Widać jednak zdecydowany trend w kierunku fotografii cyfrowej. Podstawową rolę w tym
typie fotografii odgrywa matryca światłoczuła. Jest to element elektroniczny, reagujący na docierające doń fotony i na tej podstawie
tworzący fotografię. Pierwsza matryca została skonstruowana w 1969 roku w laboratoriach firmy Bell przez Willarda Boyla oraz
George'a Smitha. Pierwsza matryca światłoczuła o rozdzielczości 1 megapiksela stworzona została przez firmę Kodak w roku 1986.
Jaki wybrać sprzęt fotograficzny?
Na początku warto zaznaczyć, że nie da się
jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie
postawione w
tytule. Żaden podręcznik nie podyktuje marki i modelu aparatu, jaki powinieneś kupić. To Twój własny
wybór. Poniższy rozdział pomoże Ci jedynie wybrać aparat najlepiej dostosowany do Twoich potrzeb.
Doradzi także, na jakie kwestie należy przede wszystkim zwrócić uwagę.
Na wybór sprzętu fotograficznego ma wpływ wiele czynników. Oto niektóre z nich:
stopień zaawansowania fotografa (bądź entuzjasty fotografii)
dostępne środki finansowe
typ uprawianej fotografii (przyrodnicza, prasowa, sportowa, portretowa itp.)
posiadany sprzęt (kwestia kompatybilności)
możliwości aparatu i zakres ich rozszerzalności
wygoda użytkowania aparatu.
Niegdyś popularny w Polsce
aparat rosyjskiej produkcji
Zorki 4
Cena i możliwości
Pierwszą i zasadniczą cechą aparatu jest jego
cena
. To ona uderza nas po kieszeniach, niejednokrotnie uniemożliwia zakup sprzętu czy
też blokuje rozwój naszego talentu w dziedzinie fotografii. Cenę sprzętu warunkuje głównie typ aparatu (aparat cyfrowy lub analogowy)
oraz docelowa grupa odbiorców.
Profesjonalne
aparaty projektowane dla zawodowców są nawet kilkunastokrotnie droższe niż
popularne
, tworzone z myślą o
masowym odbiorcy. W aparatach dla zupełnych amatorów, okazyjnie fotografujących dla rodziny i znajomych, nacisk producentów jest
nakierowany na prostotę i wygodę użytkowania, natomiast aparaty dla profesjonalistów są przede wszystkim niezawodne, solidnie
wykonane i mają wyśrubowane do granic możliwości parametry optyczne. Między tymi dwoma skrajnościami istnieje cały zakres
aparatów dla zaawansowanych amatorów i półprofesjonalistów. Większość osób, która się wciąga w fotografowanie, mając większe
ambicje niż tylko fotografowanie do rodzinnego albumu, zaczyna zazwyczaj od umiarkowanie taniego kompaktowego aparatu
oferującego nieco większe możliwości niż aparaty dla zupełnych amatorów i w miarę rozwoju przechodzi stopniowo do coraz bardziej
zaawansowanych (i droższych) aparatów półprofesjonalnych. Ci, którzy w końcu decydują się żyć z fotografowania, wcześniej czy
później dojrzewają do zakupu aparatu w pełni profesjonalnego.
Analogowy czy cyfrowy?
Współcześnie
fotografia cyfrowa
niemal całkowicie
wyparła analogową
i to zarówno w sektorze
amatorskim
, jak i
profesjonalnym
.
Dla amatorów fotografia cyfrowa jest po prostu
wygodniejsza
i na dłuższą metę zdecydowanie
tańsza
. Najtańsze aparaty cyfrowe są
niewiele droższe od prostych analogowych aparatów kompaktowych, zaś w zakresie aparatów nieco droższych ceny cyfrówek i
aparatów analogowych są praktycznie niemal takie same. Aparatem cyfrowym można bez ponoszenia zauważalnych kosztów
wykonywać
setki zdjęć
, z których potem drukuje się tylko nieliczne, natomiast każde zdjęcie analogowe wymaga zużycia jednej klatki
filmu
, która w razie błędu jest bezpowrotnie tracona. W dodatku, aby się przekonać, co wyszło, trzeba wydać pieniądze na
wywołanie
3 z 84
filmu
i druk odbitki, podczas gdy w aparacie cyfrowym widzimy efekt natychmiast na ekraniku ciekłokrystalicznym.
Profesjonaliści
dość długo
bronili się
przed przejściem z fotografii analogowej do cyfrowej. Barierą były tu najpierw za małe
rozdzielczości matryc
światłoczułych, następnie brak modeli cyfrowych aparatów o odpowiednich do profesjonalnych zastosowań
parametrach optycznych
i w końcu, gdy na rynku pojawiły się lustrzanki o rozdzielczościach matryc powyżej 10 milionów pikseli, do
których można było użyć profesjonalne obiektywy z aparatów analogowych, barierą były początkowo astronomiczne ceny tych
urządzeń. W końcu jednak tego rodzaju aparaty potaniały, a profesjonaliści docenili wygodę, elastyczność i nowe możliwości
kreatywnego modyfikowania zdjęć, jaką oferuje fotografia cyfrowa i olbrzymia większość z nich odłożyła stare aparaty analogowe do
szaf.
Ostatnią niszą, w której przetrwały aparaty analogowe jest artystyczna fotografia
czarnobiała
. Ceny wysokiej jakości błon i papierów
do fotografii czarnobiałej są bardzo niskie i można je stosunkowo prosto samemu wywoływać. Proces wywoływania i produkcji odbitek
daje wiele możliwości do kreacji artystycznej i jednocześnie daje dużą frajdę z samodzielnego kontrolowania całego procesu
uzyskiwania obrazu. Sama fotografia czarnobiała, wciąż jest ceniona przez wielu artystów, gdyż brak koloru pozwala się lepiej skupić
na strukturalnych i fakturalnych aspektach tej sztuki.
Czasami podnosi się, że przy nauce fotografowania wadą aparatów cyfrowych jest to, że
oduczają one odpowiedzialności
. Gdy każde
"pstryknięcie" kosztowało jedną klatkę filmu, należało się dobrze zastanowić, zanim się to zrobiło. Wykonywało się zatem mniej zdjęć,
ale za to w bardziej przemyślany i świadomy sposób. Pstrykanie zdjęć cyfrówką praktycznie nic nie kosztuje, można zatem przyjąć
postawę w rodzaju
będę pstrykał wszystko, co się tylko da, a w końcu coś tam mi wyjdzie
. Stąd, jeśli myślimy o naszym rozwoju jako
świadomych fotografów, warto jest przynajmniej spróbować choć raz w życiu porobić zdjęcia aparatem analogowym (najlepiej bez
automatyki), co może pomóc w zmianie naszego nastawienia z "bezmyślnego pstrykacza" na świadomie wybierającego kadr i warunki
ekspozycji fachowca.
Kompakt czy lustrzanka?
Typy aparatów są dokładnie opisane w rozdziale
Rodzaje aparatów fotograficznych
, tutaj
skoncentrujemy się tylko na tym, czy zdecydować się nabyć aparat kompaktowy, czy lustrzankę, gdyż
ta decyzja ma spory wpływ na późniejsze możliwości rozwoju.
Aparaty
kompaktowe
mają zwykle małe wymiary i są dzięki temu dużo poręczniejsze od lustrzanek.
Ich główną wadą jest jednak brak możliwości wymiany obiektywów oraz, w przypadku tańszych
odmian, podłączenia do nich zewnętrznych lamp błyskowych. Oprócz tego bardziej zaawansowane
kompakty mają w zasadzie niemal takie same możliwości jak lustrzanki, jeśli chodzi o możliwość
sterowania parametrami wykonywania zdjęć, i są przy tym dużo łatwiejsze w obsłudze. Jeśli zatem
chcemy głównie wykonywać zdjęcia w typowych warunkach z użyciem średniego zakresu
ogniskowych obiektywu, w
zupełności wystarczy nam kompakt
.
Olympus C350Z typowy,
poręczny kompakt
Jeśli jednak dużo fotografujemy, wcześniej czy później natrafimy na sytuację, kiedy
kompakt nam nie
wystarczy
. Takie typowe sytuacje to np: fotografowanie architektury miejskiej, która wymaga
stosowania obiektywów szerokokątnych z korekcją perspektywy, fotografowanie krajobrazów, które
wymaga jasnych obiektywów szerokokątnych o dużej głębi ostrości i nie generujące dystorsji
optycznych, czy fotografowanie w dużych wnętrzach z pewnej odległości, które wymaga zastosowania
reporterskiego teleobiektywu i mocnej lampy błyskowej, w pełni współpracującej z automatyką
aparatu.
Lustrzanki
, jakkolwiek droższe i mniej poręczne od kompaktów, oferują jednak bez
porównania lepsze parametry optyczne oraz można ich możliwości stopniowo poszerzać dokupując
kolejne akcesoria. Wszystko to powoduje, że większość zaawansowanych amatorów i praktycznie
wszyscy profesjonaliści posługują się lustrzankami, a nie aparatami kompaktowymi.
Kluczowe parametry
Canon EOS Rebel XT bez
obiektywu lustrzanka
przeznaczona dla
zaawansowanego
fotoamatora
Kupując aparat, gdy już zdecydujemy się na analogowy lub cyfrowy oraz na kompaktowy czy
lustrzankę, należy jeszcze przeanalizować
podstawowe parametry
różnych modeli i zdecydować się
na ten dla nas najbardziej optymalny. Do parametrów tych (oprócz ceny) można zaliczyć:
Masę i wymiary
Jest to często pomijany parametr, choć wbrew pozorom bardzo ważny – zbyt ciężki aparat i o dużych gabarytach będzie ciążyć,
gdyż musimy go przecież ze sobą nosić; z drugiej strony aparaty o zbyt małych wymiarach okazują się w praktyce niewygodne w
użyciu.
Ergonomię
Ważne jest tu zarówno, jak się trzyma aparat w dłoni, jak i to, jaki ma zestaw przycisków i pokręteł regulacyjnych i jak są one
rozplanowane. Najlepiej jest przed zakupem aparatu wziąć go do ręki i zobaczyć, "jak leży", a także poprosić obsługę sklepu o
możliwość jego włączenia i zaprezentowania, jak się w nim obsługuje podstawowe funkcje.
Solidność, niezawodność i precyzję wykonania
Aparat powinien być wykonany z dobrej jakości materiałów i mieć gwarancję producenta. Przed zakupem warto poszukać w
Internecie opinii użytkowników na jego temat. Na ogół aparaty produkowane przez najbardziej znanych producentów
4 z 84
specjalizujących się od lat w aparatach fotograficznych dla profesjonalistów (Canon, Leica, Minolta, Nikon, Olympus, Pentax)
cechuje większa staranność i precyzja wykonania od pozostałych marek, choć nie zawsze jest to żelazna reguła.
Zakres dostępnych parametrów ekspozycji
Parametry ekspozycji to czas otwarcia migawki i wartość przysłony. Im aparat zapewnia większy zakres tych parametrów, tym w
większej liczbie przypadków będziemy mogli wykonać prawidłowo naświetlone zdjęcie. Czas otwarcia migawki powinien
wynosić od nieskończoności do co najmniej 1/1000 sek, zaś przysłona powinna być regulowana w zakresie od f/2.8 do f/22.
Więcej na ten temat w rozdziale
Ustawianie czasu i przysłony
.
Parametry optyki
O parametrach optyki decyduje głównie obiektyw. Na parametry te składa się ogniskowa (lub jej zakres w przypadku
obiektywów typu "zoom"), jasność, kąt widzenia, jakość odwzorowywania, brak lub występowanie aberracji oraz dystorsji. Jest to
bardziej szczegółowo omówione w rozdziale
Obiektywy
. Na parametry optyki ma jednak także spory wpływ rozmiar kadru.
Zasadniczo im większy, tym łatwiej jest w aparacie kontrolować głębię ostrości, łatwiej o dokładne odwzorowywanie obrazu,
szczególnie przy szerokim kącie widzenia obiektywu. Wzrost rozmiaru kadru wymusza też jednak większe wymiary całego
aparatu.
Cenę i dostępność dodatkowych akcesoriów
Wcześniej czy później będzie się chciało dokupić dodatkowe akcesoria takie jak pilot bezprzewodowy, filtry, zewnętrzną lampę
błyskową itp. – dlatego zanim się kupi aparat, warto popatrzeć, jakie akcesoria są do niego dostępne. Czasem warto bowiem
dołożyć trochę na starcie po to, aby kupić aparat znanego producenta, który oferuje duży zakres różnych akcesoriów i do którego
akcesoria produkowane są też przez małe, niezależne firmy, niż aparat mniej znanego producenta oferującego mały zestaw
akcesoriów i stosujący nietypowe normy uniemożliwiające dobranie akcesoriów innych producentów. Więcej na ten temat w
rozdziale
Akcesoria
.
Wartość aparatu przy odsprzedaży
Po kilku latach ze względu na postęp technologiczny zapewne postanowimy wymienić nasz aparat na lepszy. Stary aparat trafi do
szafy jako aparat rezerwowy, zostanie podarowany osobie znajomej (jednak taki podarunek należy przemyśleć, nie każdy ucieszy
się z używanego aparatu) lub trafi na aukcję lub do działu ogłoszeń w gazecie lub czasopiśmie. Należy pamiętać, że aparat
fotograficzny znanego i szanowanego producenta osiągnie zazwyczaj znacznie wyższą cenę od aparatu nieznanego producenta.
Dodatkowo, jeśli zdecydowaliśmy się kupić
aparat cyfrowy
, należy wziąć pod uwagę:
Rozdzielczość, wymiary i jakość matrycy
Rozdzielczość matrycy podawana zwykle w milionach pikseli jest ważnym, ale często bardzo
przecenianym parametrem aparatów cyfrowych. W praktyce, o ile nie potrzebujemy robić
powiększeń zdjęć wielkości plakatu A0, w zupełności wystarczy nam rozdzielczość rzędu 810
megapikseli, która mniej więcej odpowiada rozdzielczości typowego, kolorowego filmu
małoobrazkowego. Równie ważny, choć zwykle mniej brany pod uwagę, jest rozmiar matrycy.
Czym matryca większa, tym przy tej samej liczbie megapikseli jest precyzyjniejsza w
rejestrowaniu obrazu, co przekłada się na jej maksymalną czułość, faktyczną rozdzielczość
odwzorowywania i ilość szumu. Czasami, zwłaszcza w przypadku aparatów kompaktowych,
lepiej jest kupić aparat z matrycą o mniejszej liczbie megapikseli, ale za to oferującą większy
zakres czułości i mniejsze zaszumienie. Więcej na ten temat w rozdziale
Czułość matrycy lub
kliszy
.
Rodzaj kart pamięci i baterii
Na rynku dostępnych jest kilkanaście rodzajów kart pamięci, które mają różne ceny i rozmiary.
Kupując aparat, warto się dowiedzieć, z jakim rodzajem kart współpracuje i czy przypadkiem nie są to te najdroższe. Aparaty są
zasilane albo specjalnymi bateriami pasującymi tylko do danego rodzaju aparatu, albo typowymi bateriami, zwykle typu AA lub
AAA. Oba rozwiązania mają swoje wady i zalety. Ważne jest też, ile zdjęć można wykonać z jednym zestawem baterii –
oczywiście im więcej, tym lepiej. Więcej na ten temat w rozdziale
Wykonywanie zdjęć aparatami cyfrowymi
(sekcja
Karty
pamięci
i
Baterie
).
Możliwość automatyki
Na automatykę aparatu składa się światłomierz i automatyczny nastaw ostrości, zwany autofocusem. Na bazie światłomierza
amatorskie aparaty cyfrowe mają opracowane gotowe programy tematyczne, które automatycznie ustawiają parametry
ekspozycji dostosowane do sytuacji zdjęciowej. Programy tematyczne i ogólnie automatyka wyboru warunków naświetlania
często jednak zawodzi w nietypowych sytuacjach, dlatego warto sprawdzić nie tylko, jakie programy automatyczne ma aparat, ale
także, czy ma programy półautomatyczne i możliwość przejścia na tryb w pełni manualny. Ważne jest też, w jakiego rodzaju
światłomierz jest zaopatrzony aparat (zwłaszcza ile ma punktów pomiarowych) i w jakich trybach może on działać. To samo
odnosi się do autofocusu. Więcej na ten temat w rozdziałach:
Automatyczny focus
,
Funkcje w pełni automatyczne
i
Funkcje
półautomatyczne
.
Szybkość działania
Szybkość działania aparatów cyfrowych jest ich słabą stroną w stosunku do aparatów analogowych. Aparat cyfrowy jest w
gruncie rzeczy rodzajem komputera, którego uruchomienie wymaga wczytania do pamięci podręcznej systemu operacyjnego,
uruchomienia matrycy i silniczków sterujących obiektywem. W trakcie wykonywania zdjęć aparat musi przetworzyć dane z
matrycy do postaci pliku i następnie zapisać ten plik na karcie pamięci. Stąd przed kupnem aparatu warto zapoznać się z
informacjami o tym, ile czasu zajmuje jego uruchomienie (czasami to jest nawet do 30 sekund), ile aparat jest w stanie wykonać
zdjęć w jednej, nieprzerwanej serii (dobrze, jeśli są to chociaż 3 zdjęcia na minutę) oraz jak szybko działa jego autofocus.
Niektóre, najprostsze kompakty potrafią być irytująco "ślamazarne", zwłaszcza w sytuacjach, gdy np: chcemy fotografować
szybko poruszające się obiekty.
Parametry ekranu ciekłokrystalicznego
Ekrany ciekłokrystaliczne montowane w aparatach cyfrowych mają różne wymiary, rozdzielczość, jakość odwzorowywania barw
Przykład cyfrowego aparatu
kompaktowego
przeznaczonego dla
amatorówentuzjastów z
uchylnym ekranem
ciekłokrystalicznym
5 z 84
[ Pobierz całość w formacie PDF ]