[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Francis Bacon, (ur. 22 stycznia 1561 w Londynie - zm. 9 kwietnia 1626 w Highgate) – angielski filozof, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli filozofii epoki odrodzenia i baroku, eseista, polityk oraz prawnik. Uchodzi za jednego z twórców nowożytnej koncepcji nauki. Twórca teorii indukcji eliminacyjnej rozwiniętej później w tzw. kanonach Milla. Jeden z twórców empiryzmu.
Początkowo zajmował się odnową nauk, jednak jego aspiracje polityczne i światowe były znacznie silniejsze niż naukowe. Studiował nauki dyplomatyczne w Paryżu, potem rozpoczął karierę prawniczą. W 1595 r. został członkiem parlamentu, 9 lat później doradcą prawniczym króla Jakuba I Stuarta, następnie naczelnym prokuratorem państwa, lordem kanclerzem i baronem Verulam, aż w 1621 r. wicehrabią stanu Albans. Oskarżyli go o przekupstwo, został uwięziony, a następnie ułaskawiony przez króla. Resztę życia spędził w odosobnieniu, w 1626 r. zaziębił się robiąc eksperymenty na śniegu i zmarł.
Pojawiały się teorie wnoszące, że to on był prawdziwym autorem dzieł Shakespeare'a, jednak nie ma na to żadnych dowodów.
Do dzisiaj eseje Bacona są uważane za wzór eseju angielskiego. Usiłował celować w aforystyczne ujęcia myśli. Główne dzieła: Eseje (1597), Novum Organon (1620), Nowa Atlantyda (1627).
Klasyfikacja nauk:
Bacon chcąc objąć w swoich dociekaniach cały zakres nauki, pojmowanej przez niego bardzo szeroko, dokonał przygotowawczego podziału nauk. Podzielił je na trzy grupy ze względu na odpowiadające im władze duszy.
historia - pamięć (wszelki opis jednostkowych faktów)
poezja - wyobraźnia
filozofia - rozum (wszelkie poznanie ogólne - Bóg, przyroda, człowiek)
Bacon nie zajmował się obszernie istnieniem Boga, zakładając, że jest to sprawa wiary. Poznanie Boga za pomocą filozofii jest niemożliwe.
Filozofia przyrody:
Bacon dokonuje dwóch podziałów filozofii przyrody. Według pierwszego podziału wyróżniamy:
filozofię spekulatywną - za pomocą której poznajemy prawa przyrody
filozofię operatywną - za pomocą której stosujemy prawa przyrody
Zgodnie z drugim podziałem filozofia przyrody dzieli się na:
fizykę - naukę o tym, jak rzeczy są zbudowane i jak powstają
metafizykę - naukę o tym, jaka jest ich istota i cel
Filozofia człowieka:
antropologia - o jednostkach ludzkich. Obejmuje naukę o ciele i duszy człowieka. Z duszą wiązał Bacon logikę (naukę o myśli poznającej prawdę) i etykę (naukę o woli skierowanej ku dobru)
polityka - o społeczeństwie
"Tyle mamy władzy, ile wiedzy"
Bacon odszedł od ideału uprawiania wiedzy dla wiedzy. Nauka miała być narzędziem człowieka w walce z przyrodą. Poznawszy mechanizmy przyrody, człowiek miał zapanować nad nimi. Z tego powodu Bacon cenił ze wszystkich nauk najwyżej przyrodoznawstwo - było najbliższe temu celowi. Kolejnym celem nauki jest obdarzanie życia ludzkiego nowymi wynalazkami. Był pod bardzo silnym wrażeniem trzech wynalazków: druku, kompasu i prochu strzelniczego. Uważał, że to one zrewolucjonizowały świat na lepsze. Nauka kontemplacyjna jest nieskuteczna. Chodzi o to, by zbadać przyrodę, a nie rozmawiać o niej. Z tego powodu za najważniejsze narzędzie nauki uznał Bacon eksperyment.
Empiryzm Bacona:
Bacon rozwinął metodologię empiryzmu. Zamierzał stworzyć taką metodę, która pozwoli odkryć stałe właściwości rzeczy. Poświęcił temu Novum Organum (1620), mające w założeniu być tomem wielkiej pracy reformującej całokształt nauki Instauratio Magna (nie dokończonej).
Bacon za wyjątkowo bezużyteczne narzędzie nauki uznał sylogizm. Zdaniem Bacona trzeba operować doświadczeniem, a nie założeniami. Metodzie sylogizmu Bacon przeciwstawia indukcję - stopniowe uogólnianie wiedzy, zamiast natychmiastowego układania ogólnych twierdzeń na podstawie danych zmysłowych. Właśnie dlatego Bacon twierdził, że "umysłowi ludzkiemu nie trzeba skrzydeł, lecz ołowiu".
Bacon nie negował znaczenia rozumu w poznaniu. Rozum i zmysły muszą ze sobą współpracować. Taka współpraca daje pewność wiedzy.
TEORIA ZŁUDZEŃ Bacon uważał, że umysł ludzki jest podległy różnego rodzaju złudzeniom (idola) Wyróżnił on cztery rodzaje takich złudzeń (jest to tzw. teoria idoli):
złudzenia plemienne (idola tribus) - wynikające z natury ludzkiej i wspólne wszystkim ludziom; należy do nich antropomorfizm i doszukiwanie się celowości w świecie;
złudzenia jaskini (idola specus) - przesądy jednostek, spowodowane przez wpływ wychowania i środowiska;
złudzenia rynku (idola fori) - powodowane przez niedokładność, nieadekwatność i wieloznaczność pojęć, niedoskonałość języka;
złudzenia teatru (idola theatri) - powodowane przez błędne spekulacje filozoficzne, których wyniki są przyjmowane na mocy autorytetu.
INDUKCJONIZM ELIMINACYJNY Człowiek może jednak usunąć owe złudzenia. Eksperyment wynagrodzi braki zmysłów, a indukcja złudzenia rozumu. Eksperyment, będąc podstawą poznania, nie może obejść się bez indukcji, ponieważ wymaga uogólnienia. Praca naukowa powinna przypominać pracę pszczół - ma zbierać i przetwarzać co zebrała. Właśnie indukcja ma spełnić zadanie przetwarzania danych. Zajmując się jakimś zjawiskiem, np. chłodem, należy dokonać zestawu trzech wypadków:
wypadki w których ta własność występuje (śnieg, wiatr) tablica obecności
wypadki gdzie tej własności nie ma (słońce, pustynia) tablica nieobecności
zestawić wypadki, gdzie ta własność występuje w różnym natężeniu (zależność od szerokości geograficznej) tablica stopni
Zbieranie wypadków jest wstępem do właściwej indukcji, której celem jest znalezienie własności stale wiążących się z danym zjawiskiem. Stałe własności rzeczy są jej istotą (formą).
Bacon przyczynił się do rozwoju i ukierunkowania nauki poprzez:
Wyznaczenie konkretnych celów nauki
Wypunktowanie złudzeń umysłu, ograniczających czyste poznanie
Zaznaczenie wagi eksperymentu przy wyznaczaniu faktów
Opracowanie indukcji potrzebnej do uogólnienia faktów
Za życia wzbudzał podziw, że będąc mężem stanu miał czas na filozofię. Po aferze i uwięzieniu został zapomniany. Przypomniano sobie o nim w XVIII wieku i uznano za swego poprzednika. Kontynuatorzy to J. S. Mill i J.Hershel.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]