[ Pobierz całość w formacie PDF ]
, podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie
Utwór opracowany został w ramach projektu
przez
ALEKSANDER FREDRO
Zemsta
e mas ta e e s a e e a a a ae
¹
e st
em a ae
as e
²
:
• Cześnik Raptusiewicz
• Klara — jego synowica³
• Rejent Milczek
• Wacław — syn Rejenta
• Podstolina
• Papkin
• Dyndalski — marszałek Cześnika
• Śmigalski — dworzanin Cześnika
• Perełka — kuchmistrz Cześnika
• Mularze, hajduki, pachołki etc.
ea a s
¹
ae
(z gr.) — lekarstwo.
²
e asma e
(ok. –) — historyk, pisarz polityczny i zbieracz przysłów. Zwolen-
nik i propagator złotej wolności szlacheckiej i liberum veto. Fragment przytoczony w motcie pochodzi z dzieła
sa m t ae ae ee
z r. , cennego zbioru przysłów siedemnastowiecz-
nych. Aleksander Fredro mylnie uważał się za potomka Andrzeja Maksymiliana, którego linia w rzeczywistości
wymarła jeszcze w pierwszej połowie XVIII wieku. Przodkowie komediopisarza należeli do innej linii Fredrów.
³
sa
— bratanica, córka brata.
AKT PIERWSZY
am ea a a e st esa et taa aesa
a ae
e as
e am ae
⁴
e asa sam
⁵
se ste ae at
ste a a se ta ae
⁶
a stem t st as e t
ae
Małżeństwo
a see
Piękne dobra w każdym względzie —
Lasy — gleba wyśmienita —
Dobrą żoną pewnie będzie —
Co za czynsze! — To kobiéta⁷!…
Trzy folwarki!
Miła wdowa.
Arcymiła, ani słowa.
ae ae
Cóż, polewki⁸ dziś nie dacie?
as
Długoż na czczo będę czekać?
tm me
Nie — nie trzeba rzeczy zwlekać —
as stas e a aa
⁹
se a ta a tae e t
ea e aa ae seet
¹⁰
s e tem ae tae
e sst e tame m
a
opiekun¹¹ i
a
krewny,
Miałbym z Klarą sukces pewny;
Ale Klara młoda, płocha,
Chociaż dzisiaj i pokocha,
Któż za jutro mi zaręczy!
⁴
a
(z czes.) — staropolski strój szlachecki. Noszono go po domu; w razie wyjazdu lub przybycia gości
wkładano na żupan kontusz oraz przypasywano karabelę, czyli rodzaj szabli raczej paradnej niż używanej do
walki.
⁵
sama
(z niem.) — czapka, w której sypiano.
⁶Papiery, które przegląda Cześnik, stanowią odpisy lub wyciągi z akt odnoszących się do majątków Pod-
stoliny.
⁷
ta
— czytaj: kobita. Mamy tu do czynienia z dawnym
tzw. pochylonym; wyraz ten tworzy rym
z „wyśmienita”.
⁸
ea
— w staropolszczyźnie używano tego wyrazu zamiast dzisiejszego: zupa. Tu chodzi zapewne o po-
lewkę winną, spożywaną zazwyczaj przy śniadaniu.
⁹
a
(z węg.) — chłopiec usługujący, pachołek ubrany w specjalny, obcisły strój kroju węgierskiego.
¹⁰Dziś występuje tu inna końcówka: serwetę.
¹¹
a
(łac.) — jako;
e
— tzn. opiekun prawny wyznaczany małoletnim sierotom. W prawodawstwie
staropolskim opiekun posiadał prawie całkowitą władzę (praktycznie przez nikogo niekontrolowaną) nad swym
podopiecznym. Częste też były fakty nadużyć, np. zmuszania dzieci do wstąpienia do klasztoru (majątek zagarniał
wtedy opiekun, zwykle najbliższy krewny) czy do małżeństwa z samym opiekunem. Taki, między innymi, zamiar
względem Klary rozważa Cześnik.
Zemsta
aea a tae
Nikt rozumny, jaśnie panie,
Rzecz to śliska.
aa s em
Tu sęk właśnie!
Na toż bym się, mocium panie,
Kawalerstwa dziś wyrzekał,
ea st
By kto… niech go piorun trzaśnie!
Długo będzie na to czekał,
tm me tae
Ma dochody wprawdzie znaczne —
Podstolina ma znaczniejsze;
Z wdówką zatem działać zacznę.
tm me
Bawi z nami — w domu Klary,
Bo krewniaczka jej daleka,
Ale mnie się wszystko zdaje…
Ona czegoś więcej czeka.
asa meem
Ona czegoś… więcej… czeka…
A bodajże cię, Dyndalu,
Z tym konceptem! — Czegoś czeka!
mee s
T!… jakżem się uśmiał szczerze!
Czeka! — bardzo temu wierzę.
e te
Jeszczeć młoda jest i ona,
Ależ wdowa — doświadczona —
Zna proporcją¹², mocium panie,
I nie każe fircykować¹³,
Po kulikach¹⁴ balansować¹⁵.
te
No — nie sekret, żem niemłody,
Alem także i niestary.
Co?
¹²
(z łac.) — forma staropolska, dziś mówimy: proporcję; tu w znaczeniu: umiar.
¹³
a
— tzn. zachowywać się jak
. Mianem fircyka określano w XVIII i na początku XIX w. typ
modnisia, eleganta, przesadnie nadskakującego damom trzpiota, a jednocześnie rozrzutnika.
¹⁴
(lub
) — zabawa popularna w dawnej Polsce wśród szlachty, urządzana w karnawale. Polegała
na gromadnym objeżdżaniu dworów saniami z towarzyszeniem muzyki i tańców. W poszczególnych dworach
zatrzymywano się krótko i po kilkugodzinnych tańcach i pijatyce ruszano dalej, zabierając gospodarzy.
¹⁵
aasa
(z .) — tańczyć.
Zemsta
eee sta
Tać…
a
Możeś młodszy?
Miary
Z mego wieku…
m
Dam dowody.
a mea
s s a s
Tylko że to, jaśnie panie —
Hę?
W małżeńskim ciężko stanie:
Pan zaś, mówiąc między nami,
Masz pedogrę¹⁶.
etet
Ej, czasami.
Kurcz żołądka.
Po przepiciu.
Rumatyzmy¹⁷ jakieś łupią.
ee
Ot, co powiesz, wszystko głupio. —
Ten mankament¹⁸ nic nie znaczy:
Wszak i u niej, co w ukryciu,
Bóg to tylko wiedzieć raczy;
I nikt pewnie się nie spyta,
Byle tylko w dalszym życiu
Między nami była kwita¹⁹.
¹⁶
ea
(lub
aa
, z gr.) — ból stopy (szczególnie wielkiego palca) pochodzenia artretycznego.
¹⁷
matm
— zniekształcona forma od:
ematm
(z gr.; choroba mięśni i stawów).
¹⁸
maamet
(z łac.) — brak, wada, usterka.
¹⁹
e a ta
— by nie było podstaw do wzajemnych wyrzutów.
Zemsta
[ Pobierz całość w formacie PDF ]