[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Friedrich Forsterling
ATRYBUCJE – podstawowe teorie, badania i zastosowanie
Teorie dotyczące czynników poprzedzających atrybucje
– teorie atrybucji
Teorie dotyczące konsekwencji atrybucji
- teorie atrybucyjne
Oparte są na założeniu iż:
Sytuacje i bodźce nie wywołują bezpośrednio reakcji, takich jak zachowania i emocje,
lecz między bodźcami i reakcjami pośredniczą procesy poznawcze.
Główny przedmiot badań: myśli, czyli procesy poznawcze i ich wpływ na późniejsze
zachowanie i reakcje emocjonalne badanych osób.
Bada się to w jaki sposób jednostki wybierają, przetwarzają, przechowują, przypominają
sobie i oceniają (istotne dla ustalenia przyczyn) informacje oraz w jaki sposób informacje
te są następnie wykorzystywane do wyciągnięcia wniosków co do przyczyn.
Założenia:
- naiwny naukowiec (badany) będzie tworzył hipotezy o przyczynach zdarzeń,
wyprowadzał z tych hipotez przewidywania oraz wykorzystywał swoje obserwacje do
sprawdzenia sformułowanych hipotez
- jednostki ludzkie są racjonalne (jednocześnie sam cel może być czysto hedonistyczny)
- dokonywanie atrybucji przyczynowych jest po prostu funcjonalne (użyteczne) –
pomaga w rozumieniu, przewidywaniu, a nawet kontrolowaniu zachowania i zdarzeń.
Rozdział 2
Dopóki nasze obserwacje są zgodne z utajonymi teoriami czy schematami
(skryptami), dopóty nie musimy szukać przyczyn zdarzeń, ponieważ je znamy.
Jesli jednak dany przypadek wykracza w jakiś sposób poza nasze
przewidywania, to nasze dotychczasowe założenia przyczynowe, które do tej
pory automatycznie kierowały naszym zachowaniem, nagle stają się
przedmiotem świadomego badania.
Kiedy poszukujemy przyczyn:
- zawsze kiedy zdarzenie jest niezgodne z naszymi skryptami (Meyer i współpracownicy)
- własne niepowodzenie bardziej niż sukces pobudza do poszukiwania przyczyn (Wong i
Weiner)
- różnice indywidualne – niektórzy ludzie są skłonni odczuwać chroniczną niepewność co
do przyczyn swoich zachowań i osiągniętych wyników (Weary i Edwards)
Ludzie dokonują atrybucji dyspozycyjnych – wnioskują o cechach osobowości na
podstawie zachowania, nieintencjonalnie i nie zawsze sobie uświadamiają, że to czynią
(np. jeśli słyszymy o kimś, że pomógł starszej pani przenieść zakupy przez ulicę, to,
niekoniecznie świadomie, uważamy go za człowieka uczynnego)
Rozdział 3
Zachowanie jest funkcją osoby i środowiska:
- czynniki sprawcze tkwiące w osobie
- czynniki tkwiące w środowisku
Do czynników osobowych należą:
- przyczyna stała (moc lub zdolności)
- przyczyna względnie zmienna i kontrolowalna (motywacja i intencja)
Do efektywnej siły środowiska należą:
- czynnik względnie stały (trudność zadania)
- czynnik zmienny (przypadek)
Naiwne pojęcie „możności” (
can
) – możemy coś zrobić jeśli nasze zdolności są większe
niż efektywne siły środowiska.
O tych czynnikach możemy wnioskować matematycznie:
Addytywna relacja między efektywną siłą osoby a efektywną siłą środowiska.
Multiplikatywna relacja między motywacją a mocą.
I dwa wzory:
Zdolność = wynik : wysiłek
Wysiłek = trudność : zdolność
Rozdział 4
Osoby – a zwłaszcza motywy, którymi się one kierują – często są postrzegane
jako przyczyny zdarzeń. Motywy sa „ostatecznymi przyczynami” (jeśli
dotrzemy do motywu działania danej osoby rzadko szukamy innej przyczyny dla
jakiegoś zdarzenia, zazwyczaj to nam wystarcza). Jednocześnie motywy
pozwalają ustrukturalizować mnóstwo bodźców w prosty, oszczędny i logiczny
sposób
(np. gdy ktoś chce nam zrobić niespodziankę –z początku nie rozumiemy co się
dzieje, ale potem wytłumaczenie chęcią sprawienia nam przyjemności układa ciąg
wydarzeń w logiczną sekwencję).
Ale atrybucje ze wzgledu na motywy osób mogą prowadzić do niedocenienia czynników
sytuacyjnych.
Sytuacyjne determinanty spostrzeganej przyczynowości - styczność czasowa i
przestrzenna oraz podobieństwo:
Aby uznano, że piorun spowodał pożar stodoły wymaga się by poprzedził on
bezpośrednio ten pożar w czasie, a ponadto, żeby był bliski pod względem
przestrzennym. Dodatkowo przyczyna (piorun) i skutek (pożar) muszą wykazywać
ważne podobieństwa: tu jest to podobieństwo ognia.
Rozdział 5
Jeżeli wiemy, że dana osoba intencjonalnie wykonała daną czynność, będziemy
na jej podstawie wnioskować o charakterze lub innych stałych dyspozycjach tej
osoby. Zachowania, które przypisujemy wymogom sytuacji lub przypadkowi,
nie dostarczają nam takich informacji i nie pomagają przewidzieć, jak zachowa
się ona w przyszłości.
Równość skutków
– Heider (1958) czyli przyczynowość wnioskowana
Warunki poprzedzające atrybucję intencjonalną bądź motywacyjną:
- informacje o równości skutków lub wielości skutków działania oraz o obecności
przyczynowości lokalnej
a) wiele różnych skutków jest warunkiem przyczynowości nieosobowej
b) równość skutków powinna prowadzić do atrybucji intencjonalnej (w różnych
okolicznościach osoba zmienia swoje zachowanie ze względu na cel w zależności od
warunków sytuacyjnych)
c) przyczynowość lokalna jest dana tylko wtedy, gdy siły konieczne do osiagnięcia celu
są umiejscowione w tej osobie, która wykonuje czynność
Wnioski korespondentne
– Jones i Davis (1965)
Aby wnioskować o leżących u podstaw danych zachowań intencjach muszą być spełnione
warunki:
- obserwator musi założyć, że osoba wiedziała jakie będą skutki jej działania
- obserwator musi przyjąć, że osoba ta działała swobodnie, to znaczy miała zdolność
wykonania czynności przynoszącej określony skutek (nie została do tego działania np.
przymuszona, wtedy to działanie nie byłoby jej intencją)
„
Korespondencja”
to stopień odpowiedniości miedzy obserwowanym zachowaniem a
będącą jego źródłem intencją oraz trwałą dyspozycją wykonawcy.
Teza:
odpowiedniość między działaniami a dyspozycjami zawsze będzie niższa niż
odpowiedniość między działaniami a intencjami. Atrybucja intencjonalna jest tylko
warunkiem wstępnym, a nie wystarczającym do wnioskowania o dyspozycji.
Korespondencję można określić także jako miarę redukcji niepewności. Jest ona wysoka
wtedy, gdy mamy pewność, że intecja/dyspozycja danej osoby odbiega od intencji/
dyspozycji przeciętnej osoby pod względem danego atrybutu.
Głównymi wyznacznikami wysokiej bądź niskiej korespondencji są „skutki niewspólne”
oraz społeczna aprobata skutków.
Pewne działania mogą mieć wspólne skutki, jednak skutki niewspólne łączą się tylko z
jedną, wybraną możliwością. W dodatku korespondencja maleje, gdy liczba tych skutków
wzrasta.
Liczba skutków
niewspólnych
Zakładany poziom aprobaty społecznej
Wysoki
Niski
Duża
1.
Banalna
wieloznaczność
2.
Intrygująca
wieloznaczność
Mała
3.
Banalna jasność
4.
Wysoka
odpowiedniość
Rozdział 6 – wnioski przyczynowe oparte na współzmiennościach
Skutek wykazuje współzmienność z pewną przyczyną.
Wnioski dotyczące przyczyn wyciąga się także,
gdy skutek nie współzmienia się z
danym obiektem
– gdy skutek nie jest spostrzegany jako zmieniający się sie w
zależności od obecności lub nieobecności obiektu (to znaczy np. kiedy dany obiekt raz
sprawia mi przyjemność, a raz nie, to przyczyny należy szukać we mnie, a nie w
obiekcie).
To samo dotyczy
szczególnego stanu obiektu
– jeśli to jego wystąpowanie jest ściśle
związane z danym skutkiem, to w nim należy dopatrywać się przyczyny.
Efekt substytucji
– dany obiekt może być zastąpiony innym obiektem z tej samej
klasy.
Jeśli odczucie przyjemności jest skoordynowane z obecnością klasy lub klas obiektów w
taki sposób, że doświadcza się braku przyjemności, gdy obiekt reprezentujacy tę klasę
lub klasy jest nieobecny, to nastąpi
atrybucja odnosząca się do obiektu.
Jeśli obserwujemy, że nie wszystkim ludziom dany obiekt sprawia przyjemność, mogę
przypisać ten skutek
różnicom indywidualnym
.
Kiedy dany skutek występuje tylko u osoby obserwowanej, a nie u innych osób, wówczas
ten skutek zostanie przypisany
stałej właściwości tej osoby
.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]