[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Na podstawie: Fredro, Aleksander (-), Zemsta, Wydaw-
nictwo Łódź, wyd. , Łódź,
Wersja lektury on-line dostępna jest
Ten utwór nie jest chroniony prawem autorskim i znajduje się
w domenie publicznej, co oznacza, że możesz go swobodnie wy-
korzystywać, publikować i rozpowszechniać.
ALEKSANDER FREDRO
Zemsta
e mas ta e e s a e e a a a ae
¹
e st
em a ae
as e
²
:
• Cześnik Raptusiewicz
• Klara — jego synowica³
• Rejent Milczek
• Wacław — syn Rejenta
• Podstolina
• Papkin
• Dyndalski — marszałek Cześnika
• Śmigalski — dworzanin Cześnika
• Perełka — kuchmistrz Cześnika
• Mularze, hajduki, pachołki etc.
ea a s
¹
ae
(z gr.) — lekarstwo.
²Andrzej Maksymilian Fredro (ok. –) — historyk, pisarz polityczny i zbieracz przysłów.
Zwolennik i propagator złotej wolności szlacheckiej i liberum veto. Fragment przytoczony w motcie
pochodzi z dzieła
sa m t ae ae ee
z r. , cennego zbioru
przysłów siedemnastowiecznych. Aleksander Fredro mylnie uważał się za potomka Andrzeja Maksy-
miliana, którego linia w rzeczywistości wymarła jeszcze w pierwszej połowie XVIII wieku. Przodkowie
komediopisarza należeli do innej linii Fredrów.
³
sa
— bratanica, córka brata.
AKT PIERWSZY
am ea a a e st esa et taa
aesa a ae
e as
e am ae
⁴
e asa sam
⁵
se ste ae
at ste a a se ta ae
⁶
a stem t st
as e t ae
Małżeństwo
a see
Piękne dobra w każdym względzie —
Lasy — gleba wyśmienita —
Dobrą żoną pewnie będzie —
Co za czynsze! — To kobiéta⁷!…
Trzy folwarki!
Miła wdowa.
Arcymiła, ani słowa.
ae ae
Cóż, polewki⁸ dziś nie dacie?
as
Długoż na czczo będę czekać?
tm me
Nie — nie trzeba rzeczy zwlekać —
as stas e a aa
⁹
se a ta a tae e
t ea e aa ae seet
¹⁰
s e tem ae
tae e sst e tame m
⁴
a
(z czes.) — staropolski strój szlachecki. Noszono go po domu; w razie wyjazdu lub przybycia
gości wkładano na żupan kontusz oraz przypasywano karabelę, czyli rodzaj szabli raczej paradnej niż
używanej do walki.
⁵
sama
(z niem.) — czapka, w której sypiano.
⁶Papiery, które przegląda Cześnik, stanowią odpisy lub wyciągi z akt odnoszących się do majątków
Podstoliny.
⁷
ta
— czytaj: kobita. Mamy tu do czynienia z dawnym
tzw. pochylonym; wyraz ten tworzy
rym z „wyśmienita”.
⁸
ea
— w staropolszczyźnie używano tego wyrazu zamiast dzisiejszego: zupa. Tu chodzi zapewne
o polewkę winną, spożywaną zazwyczaj przy śniadaniu.
⁹
a
(z węg.) — chłopiec usługujący, pachołek ubrany w specjalny, obcisły strój kroju węgier-
skiego.
¹⁰Dziś występuje tu inna końcówka: serwetę.
Zemsta
a
opiekun¹¹ i
a
krewny,
Miałbym z Klarą sukces pewny;
Ale Klara młoda, płocha,
Chociaż dzisiaj i pokocha,
Któż za jutro mi zaręczy!
aea a tae
Nikt rozumny, jaśnie panie,
Rzecz to śliska.
aa s em
Tu sęk właśnie!
Na toż bym się, mocium panie,
Kawalerstwa dziś wyrzekał,
ea st
By kto… niech go piorun trzaśnie!
Długo będzie na to czekał,
tm me tae
Ma dochody wprawdzie znaczne —
Podstolina ma znaczniejsze;
Z wdówką zatem działać zacznę.
tm me
Bawi z nami — w domu Klary,
Bo krewniaczka jej daleka,
Ale mnie się wszystko zdaje…
Ona czegoś więcej czeka.
asa meem
Ona czegoś… więcej… czeka…
A bodajże cię, Dyndalu,
Z tym konceptem! — Czegoś czeka!
mee s
T!… jakżem się uśmiał szczerze!
Czeka! — bardzo temu wierzę.
e te
Jeszczeć młoda jest i ona,
Ależ wdowa — doświadczona —
¹¹
a
(łac.) — jako;
e
— tzn. opiekun prawny wyznaczany małoletnim sierotom. W prawo-
dawstwie staropolskim opiekun posiadał prawie całkowitą władzę (praktycznie przez nikogo niekon-
trolowaną) nad swym podopiecznym. Częste też były fakty nadużyć, np. zmuszania dzieci do wstąpienia
do klasztoru (majątek zagarniał wtedy opiekun, zwykle najbliższy krewny) czy do małżeństwa z samym
opiekunem. Taki, między innymi, zamiar względem Klary rozważa Cześnik.
Zemsta
Zna proporcją¹², mocium panie,
I nie każe fircykować¹³,
Po kulikach¹⁴ balansować¹⁵.
te
No — nie sekret, żem niemłody,
Alem także i niestary.
Co?
eee sta
Tać…
a
Możeś młodszy?
Miary
Z mego wieku…
m
Dam dowody.
a mea
s s a s
Tylko że to, jaśnie panie —
Hę?
W małżeńskim ciężko stanie:
Pan zaś, mówiąc między nami,
Masz pedogrę¹⁶.
etet
Ej, czasami.
¹²
(z łac.) — forma staropolska, dziś mówimy: proporcję; tu w znaczeniu: umiar.
¹³
a
— tzn. zachowywać się jak
. Mianem fircyka określano w XVIII i na początku XIX
w. typ modnisia, eleganta, przesadnie nadskakującego damom trzpiota, a jednocześnie rozrzutnika.
¹⁴
(lub
) — zabawa popularna w dawnej Polsce wśród szlachty, urządzana w karnawa-
le. Polegała na gromadnym objeżdżaniu dworów saniami z towarzyszeniem muzyki i tańców. W po-
szczególnych dworach zatrzymywano się krótko i po kilkugodzinnych tańcach i pijatyce ruszano dalej,
zabierając gospodarzy.
¹⁵
aasa
(z .) — tańczyć.
¹⁶
ea
(lub
aa
, z gr.) — ból stopy (szczególnie wielkiego palca) pochodzenia artretycznego.
Zemsta
Kurcz żołądka.
Po przepiciu.
Rumatyzmy¹⁷ jakieś łupią.
ee
Ot, co powiesz, wszystko głupio. —
Ten mankament¹⁸ nic nie znaczy:
Wszak i u niej, co w ukryciu,
Bóg to tylko wiedzieć raczy;
I nikt pewnie się nie spyta,
Byle tylko w dalszym życiu
Między nami była kwita¹⁹.
e as a
a as a sae te se t e
Fircyk
tet
²⁰
a
²¹
aes stsa
²²
a aa stet ase m
Fircyk
Bóg z waszmością, mój Cześniku.
Pędząc cwałem na rozkazy
Zamęczyłem szkap bez liku;
Wywróciłem się sto razy,
Tak że z nowej mej kolaski²³
Gdzieś po drodze tylko trzaski²⁴.
A ja za to ręczyć mogę,
Że mój Papkin tu piechotą
Przywędrował całą drogę;
A na podróż dane złoto
Gdzieś zostawił przy labecie²⁵.
a stet
Patrz, Cześniku — poznasz przecie…
¹⁷
matm
— zniekształcona forma od:
ematm
(z gr.; choroba mięśni i stawów).
¹⁸
maamet
(z łac.) — brak, wada, usterka.
¹⁹
e a ta
— by nie było podstaw do wzajemnych wyrzutów.
²⁰
tet
(z .) — mała peruczka pokrywająca tylko wierzchołek głowy.
²¹
a
(lub
aa
, z niem.) — warkocz przy peruce.
²²
aes stsa
— kapelusz trójkątny i spłaszczony, używany przeważnie w wojsku.
²³
asa
— kareta, powóz.
²⁴
tas
— tu: drzazgi.
²⁵
aet
(z .) — hazardowa gra w karty.
Zemsta
[ Pobierz całość w formacie PDF ]