[ Pobierz całość w formacie PDF ]
- nie można dokładnie powiedzieć, kiedy Zabłocki rozpoczął i kiedy ukończył pracę nad Fircykiem. Prapremiera komedii odbyła się 16 czerwca 1781 roku na scenie teatru warszawskiego z udziałem Andrzeja Mierzyńksiego w roli tytułowej.
- Wiadomo, że Fircyk był prezentowany na "uczonych obiadach" jeszcze przed pojawieniem się w druku, a nawet przed premierą. Zabocki nie należał do najbliższego otoczenia Stanisława Augusta, ale król znał go zz posiedzień Komisji Edukacji Narodowej. Zwracał się do króla za pomocą osób trzecich.
Król odznaczył go medalem Merentibus w 1780 roku. W tymże roku Zabłocki wydał 3 komedie: Dwojakie głupstwo, Balik gospodarski i Ojciec dobry. W rękopisie miał gotową czwartą ( Zabobonnik). Te były gotowe juz latem, do pracy nad Fircykiem przystąpił jesienią. Król, któy od początku panowania nieustannie patronował teatrowi warszawskiemu, wykorzystując scenę do swoich celów politycznych, udzielił Zabłockiemu poparcia, gdy dostzegł w nim utalentowanego komediopisarza.
- Ze współczesnych Zabłockiemu dochowała się jedynie opinia Bogusławskiego o Fircyku, który nie szczędził mu słów uznania. Natomiast komedia ta nie znalazła uznania wśród uczonyc. Ani Dmochowski ani Golański nie wspomnieli ani słowem o Fircyku, wogóle zignorowali twórczość Zabłockiego.
- Ludwik Bernacki (pocz. XX wieku) dowiódł, że Fircyk nie jest wogóle komedią oryginalną, ponieważ przerobiony został z komedii Romagnesiego "Le Petit-maitre amoureux". Utwór ten oparty na schemacie "commedia dell`arte" pisany był dla sceny włoskiej. Jean Antione Romagnesi urodził się w Namur w belgi w 1690 roku. pochodził z rodziny włoskich komediantów. Bernacki nie wyszedł jednak poza te lakoniczne stwierdzenia. Potem wykorzystali te spostrzeżenia Ignacy Chrzanowski i wacław Borowy. Pierwszy z nich uważał, że komedie są tak spolszczone, że można je uznać za utwory oryginalne.
-Dwuznaczna jest sprawa interpretacji komedii. Tkwią w Fircyku elementy satyry, są w nim nawet fragmenty o charakterze moralizatorskim, jest wiele szczegółów obyczajowych, trudniej dopatrzyć się sentymentalizmu. Jets to utwór zwarty i jednolity, jest komedią bardzo sceniczną. Osobną sprawą jest język Fircyka.
Petit-maitre (fircyk)- etymologia: pochodzi to określenie z pocz. XVII w., ale powszechnie zaczęto jej używać w okresie Frondy, określając tym mianem młodych zawadiaków otaczających buńczucznego feudała- Wielkiego Kondeusza. Fircyk w tym czasie nie jest jeszcze bawidamkiem, szlifującym salony paryskie. termin petit-maitre to zespół pewnych cech zewnętrznych: wytworny strój, gładkie maniery, nonszalancja wobec otoczenia, pewna afektacja, a nawet specyficzny język. Jets to więc pewien typ pozy, demonstrujący określony stosunek do świata: krytyczny. Fircyk kpi ze wszystkiego- z religii, więzów rodzinnnych, z przedstawicieli wszystkicj warstw społecznych uznanych i szanowanych. Kpi z przyjaźni i miłosci. Ale przede wszystkim jest to kpina dla kpiny, bo fircyk jest młody, nidojrzały i sam nie wie czego chce. To wszystko kończy sięw momencie gdy fircyk znajduje sobie ciepłe miejsce na tym świecie, z którego kpił. I w tym momencie przestaje byc fircykiem. Ta niedojrzałośc fircyka nie pozwoliła mu stać się prawdziwym bohaterem literackim, jest on prawie marionetką, czasem płąską, czasem pełną wdzięku i zabawną.
"Petit-maitre" Romaniesiego nie jest bardzo komiczny- jest płaski. We Włoszech nie zdobyła powodzenia, odżyła za to w historii naszego kraju jako pierwowzór komedii Zabłockiego.
- Zabłocki wziął z francuskiego pierwowzoru jedynie 40% tekstu. Nasz fircyk ma nie tylko 500 wierszy więcej, ale niektóre partie francuskiego tekstu zostały usuniete, a inne tak przerobione, że nie mają z pierwowzorem nic wspólnego.
Są elementy wspólne: identyczny podział na akty i sceny, identyczna jets intryga, role. imiona postaci zostały spolszczone.
Polski petit-maitre- fircyk, stał się czołową postacią literatury stanisławowskiej. Literatura dydaktyczna nie dostrzegała faktu, że wychowany w surowej atmosferze sarmacko-dewocyjnej młodzieniec, zetknąwszy się z innym światem- czy to za granicą, czy w Warszaawie- doznawał oszołomienia, a następnie pragnął korzystać z nioczekiwanej swobody obyczajowej. Rozsądny i dośc konsekwentnie przeprowadzony program edukacji młodzieży nie zawsze dawła rezultat, zamierzone przez wiatłych reformatorów. takim niepożądanym produktem nowej edukacji był włąsnie fircyk. W literaturze pojawia się on: w komedii Czartoryskiego "Panna na wydaniu" jako młodiznaekstrawagancki, nieużyteczny, półgłowek.
Wersyfikacja:
- Z niezwykłą swobodą Zabłocki kształtuje wersy zależnie od potzreby, dzieląc je na 3, 4, 5 i 6 członów syntaktycznych, dośc starannie zahowując akcentowanie na 6 i 12 sylabie i średniówke po 7 sylabie. Pełny tekst Fircyka obejmuje 1646 wersów trzynastozgłoskowych rymowanych parzysto.
- W Firacyku jest wiele przysłów i porzekadeł.
Fircyk jest komedią psychologiczno-obyczajową, a nie dramą mieszczańską. W rytmie komedii, w jje ogólnym nastroju wyraża się postawa afirmacji życia i radości. Konkretny, naturalny, żartobliwy, często dosadny język poety, jest wyrazem rzeczowego stosunku autora do przedstawionych postaci ic ałego utworu. Fircyk jest oczyszczony z czułostkowości,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]